TÜRK HALK OYUNLARI
KATALOĞU URFA'DA
(ŞANLIURFA) OYUNLAR: Burası kara
gözlünün, hilal kaşlının, ok kirpiklinin iklimidir. Suyu, havası böyle güzeller
yetiştiriyor. Urfa ovası, kışın bile sıcaktır. Hele yazın adeta yanar. Benizleri
konuk taşralılarda bile buğdaylaştırır. Bu yüzden türküsü de yanıktır. Türkü
düzmeye "yakmak" derler... Oyunlardan önce, meydana çıkan davul-zurna giriş
olarak bir Urfa havası vurur. Daha sonra hep bir ağızdan şu hoyrat
söylenir: Urfalıyım
ezelden Gönlüm geçmez güzelden Gönlümün gözü çıksın Sevmiyeydim
ezelden Urfa bir yana düşer
Zülüf gerdana düşer Bu nasıl baş bağlamak Her gün bir yana düşer.
Hoyratı işiten
halay alayı el ele tutuşmuş, gönül gönüle bağlanmış olarak meydanı doldurur. Ses
ve ahenk cümbüşü, dumanla birlikte Urfa'nın dağlarını sarar... Urfa oyunları üç
parçadan ibarettir: 1- Ağır Oyun
(Dörtlük Oyun): Ağır, Orta, Harbî ve Düz olmak üzere dört bölümden meydana
gelir. Gayet ağır bir tempoyla başlar. Gittikçe hızlanır ve sonunda iş kılıca
dayanır. Bu oyunun düğünlerde yalnız erkekler, dörtlü bir takım halinde
yürütürler. 2- Halay:
Bunu hususiyle (özellikle) kadınlar çeker. Fakat karma da oynanabiliyor.
3- Kılıç ve
Kalkan Oyunu: Yalnız erkeklerce oynanır. Urfalı; "Kılıçkalkanı değme yiğit
oynayamaz. Kılıç- kalkan bu... Tutmak için yürek, vurmak için bilek ister" der.
Giyim: Başta
kül'h ve etrafında puşu vardır. Urfalı oyuncu çitara gömlek üstüne cipken giyer
ve beline kuşak dolar. Şalvar boldur. Ayakta kırmızı yemeni vardır. Oyun
Havaları: Urfa yöresinin oyun havaları nispeten ağır tartımlı olmakla
beraber, esasları hemen daima cengaverliğe dayanır halkın savaşçı ruhiyatını
ifade ederken muntazam, fakat ağır hareketlere yer verirler. Katiyen kıvrak ve
hafif değillerdir. Arada, aşkı da terennüm ederler. Oyunlara daima davul zurna
eşlik eder. Kılıç Kalkan
oyunları da devam etmektedir. Bunlar gayet sert, âdeta ciddî bir savaşın ruh
h'leti içinde oynanırlar. Urfalılar, hem pek hassas hem de memleket havasına
kıskançlık derecesinde bağlı görünürler, öyledir de. Oyunları da temkin
(ağrıbaşlılık) ve enerji yanyana yaşar. Üç Ayak ve Döne oyunları bilhassa gün
görmektedir.
|