Dudum

DUDUM:

Sivas ilindedir. Şehir ve köylerde çoğunlukla kadınlar tarafından "Dudum" türküsü söylenilmek suretiyle çekilen bu Halayın iki kısmı vardır:

1. Ağırlama,
2. Hoplatma.

Dudum Halayı Ağırlaması:

Ağırlamada oyuncular el ele tutuşup hilâl şeklinde bir dizi kurarlar. Saz "A" kısmını çalarken birinci zamanın ilk yarısında yarım sağa dönmüş bulunarak sağ ayağı kısa bir adım attıkları gibi, sol ayağı da temponun ikinci yarısında arkaya yukarı fırlatıp adıma hazır kılarlar. (Sol ayak fırlatılırken sağ ökçe de fantezi kabilinden hafifçe yere vurulur.) İkinci zamanın ilk yarısında sol ayak kısa bir adım ileri atılır. İkinci yarısında sağ ayak arkaya yukarı fırlatılıp adıma hazırlanırken sol ökçe de iş olsun diye hafifçe yere vurulur. Üçte, sağ ayak yine kısa bir adım ileri atılarak sol adıma hazırlanır. Dördüncü zaman sol ayak sağın yanına getirilir ve hafifçe yere vurulur. Saz "B" de gösterilen kısma geçince, birinci zamanda sol ayak kısa bir adım sola geri alınır. Sağ ayak da, ökçe üzerinden "ayak ucu yukarı kalkık" vaziyete getirilir. İkide, sağ ayak ucu sola oynatılır. Üçte sağa, dörtte sola oynatılır. (Elele tutuşuluş vaziyetine göre oyunun cephesi yarım sağa yönelmiştir.)

Musiki tekrar başa dönünce; birinci zamanın ilk yarısında sağ ayak (ki ökçe üzerindeydi) pençesiyle yere basılır. Zamanın ikinci yarısında sol ayak arkaya yukarı fırlatılarak adıma hazırlanır. (Ayak ucu hareketlerine müv'zi (paralel) olarak gövdeler de hafifçe sağ ve sola döndürülür.)

El Bırakma:

Ağırlama böylece devamdayken "Başçeken" ellerini bırakıverir. Diğerleri de onu taklit ederler. Şimdi, sol kol dirsekten kırılıp el ayası içerde olmak üzere göğüs hizasına kaldırılır. Sağ kol da, el arkası içerde kalacak surette sağa geri götürülür. (Kalçaya konulduğu da olur.) Yürüyüşlerde ayak hareketleriyle bu şekilde anlaşıp uzlaşan kollar, duruşlarda şöyle olur: Sol ayak kısa bir adım sola geri atılırken, sol kol göğüs hizasından indirilip sola geri götürülmekle, sağ da ona paralel surette hareket ettirilmesiyle bu tavır figürü daha da alımlı bir hale sokar.

Çepük Çalma (El Çırpma):

Dudum Halayı'nın Ağırlama'sında eller bırakıldıktan sonra iki yerde el çırpılır. Duruş vaziyetindeyken yapılan bu el çırpmaların ikisi de sağ ayak ucunun sola oynatıldığı zaman düşer: "B" kısmınının ikinci zamanı başında sol ayak hizasında yapılan ilk el çırpmadan sonra, üçüncü zamanda sağ ayak ucu sağa oynatılırken sol el sağa yukarı göğüs hizasına kadar kaldırılır. Sağ el de sağdan arkaya doğru çeyrek dairelik bir kavis çizer. Dördüncü zamanın başında sol el sol ayak karşısına kadar sola aşağı indirilmek ve sağ el götürüldüğü kavsi takiple geri getirilip ikinci defa el çırpması yapılır. Bundan sonra saz başa, oyuncular da yürüyüşe geçerler.

Hoplatma:

Dudum Halayı'nın Hoplatması musiki zamanlarının ve oyun hareketlerinin hızlanıp yürükleşmesinden başka bir şey değildir.

Dudum veya Duduş Halay havasına şehirde Üç Ayak adı verilir. Havası şehirde ve köyde epey farklıdır. Sözleri de vardır ve şöyle başlar:

Pınardan dudu geçti

Meselâ Sivas'ın Kangal ilçe merkezinde eldeki her hangi mahalli bir çalgıyla yürütülebilir. Çoğu zaman kadınlar, nadiren erkekler tarafından oynanır. En az 3 kişi olmak üzere, imkân nispetinde çok oyuncu yer alır.